Türkiye’de LGBTİ (Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans ve İnterseks) bireyleri çabucak her gün “Tarihimizde ve kültürümüzde yeri yok” diyerek maksat alınsa da durum tam karşıtı. T24 muharriri Ayfer Feriha Nujen, muhafazakar edebiyatta eşcinselliğin yerini anlattı. “Anne ben muhafazakâr mıyım: Türk Edebiyatı’nda eşcinsellik” başlıklı köşe yazısında mevzuyu ele alan müellif, şunları kaydetti:
“20. yüzyılın başlarından itibaren, bilhassa Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati topluluklarında, eşcinsellik daha da açık bir biçimde ele alındı. Halit Ziya Uşaklıgil üzere yazalar da örneğin, karakterlerinde eşcinselliği bir tema olarak işledi. Ancak bu muharrirlerin, şairlerin yapıtları açık ya da kapalı işledikleri eşcinsellik teması yüzünden edebiyatın dışında bir edebiyat olarak nitelendirilmedi. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş devrinin birinci bayan illüstratörlerinden Sabiha Rüştü Bozcalı ve Orhan Kemal üzere ressam ve muharrirlerin yapıtlarında de bu tema yer almıştı. Okur ya da okurun mensubu olduğu toplumu yönetenlerin kendi ideolojik programlarına hizmet için öne sürdüğü birçok muharririn da bu temayı işlediği kitapları oldu. Kimi, evet, eşcinseldi, lakin eşcinsel olmadığı halde de bu temayı işlemiş birçok muharrir Türk Edebiyatı’nda bunu bir “mesele” olarak işlerken taraflı ya da tarafsız yok sayılamayacak, edebiyatın bir kenarına atılıp üstü örtülmeyecek bir mevzuyu işlemenin şuuruyla de bu temayı yapıtlarında az ya da çok, görünür ya da şifreli bir biçimde işlemişti. Ferid Edgü, Selim İleri, Bilge Karasu, Leyla Erbil, Kamuran Şipal,
Nahid Sırrı Örik, Murathan Mungan, Perihan Mağden, Ayşe Kulin, Ahmet Tulgar, daha pek çok isim.
Ahmet Hamdi Tanpınar kitaplarında da bunu görmek mümkün…
Bugün artık bütün külliyatı İthaki Yayınları’nca tekrar okurla buluşan Mehmet Bilâl Dede de o isimlerden biri, lakin bir tek farkla ayrılıyor onlardan. Katmanlı bir biçimde edebiyatını ortaya koyarken gizil bir biçimde yapmıyor bunu. İbnelikle geyliği ayırıyor bir sefer, olması gerektiği üzere. Bir tek damardan akıp giden edebiyatın tam ortasında işliyor metinlerini. Yalnızca siyasi değil, edebiyat ortamına da hâkim olmaya çalışanların iktidar kılıçlarıyla herkesin herkesi dürttüğü, bugün durulması en sıkıntı yerde durarak yapıyor üstelik bunu. Karakterlerini gizlemediği üzere onların şahsî tarihlerinin toplumsal tarihin akışı içinde aldıkları yaralanma biçiminden de kelam ediyor açıkça. Toplumsal tabuların, ayrımcılık ve stigmatizasyonun, pazar taleplerinin, eğitim ve farkındalık eksiklerinin, kültürel dayatmaların tesirlerini de sığdırarak kitaplarına. Bastırmadan, kamufle etmeden, toplumsal değişimlerin gerçekleşme biçim ve suratına da hiç aldırış etmeden bütün bunlara yeniden bütün bunların tesirlerini de yansıtarak.
Mehmet Bilâl Dede’nin “Adresinde Bulunmadı”, “Unutmadan”, “Üçüncü Tekil Şahıs” isimli kitapları üzerine daha evvel de yazmıştım. Tekrar yazma sebebim bir edebiyatçı değil, bir sosyologun gözüyle de yazılsın isteğimden doğdu. Biz toplumu yönetenlerin periyotlara damga vuran davranışçı yaklaşımları yüzünden toplumca her şey hakkında kelam sahibi olduğumuzu sandığımız hususlarda yaratıcının yarattıkları üzerinde atılımlar geliştirirken kimlere ne için hizmet ettiğimizin çok farkında olmayan bir toplumuz. Tahminen de daima bir arada düşünmenin nasıl beden bulduğu konusunda pratikler geliştiremiyoruz. Üzerinde baskı kurduğumuz her şeyin bu basınç altında ezileceği kanısından yerin bozacağı fikrine de bu yüzden gelemiyoruz. Halbuki toplum olarak neyi koruma ediyoruz ya da neyi koruma etmeliyiz? Koca koca Tarih kitaplarında “Büyük Attilâ”nın tarihi varoluşu yanında “Adresinde Bulunamadı”daki “Attilâ”nın tarihi yok kararında mi kalacak yoksa?
Mehmet Bilâl Dede yalnızca bir muharrir ya da senarist değil. Sosyoloji mezunu bir muharrir ve siyaset üzerine eğitim de almış biri. Bu açıdan bakabilirsek şayet her muharririn yazdığı her metnin yalnızca kendi dileklerine hizmet etmediğini de görebiliriz. Hem toplumu tanımış hem o toplumu yönetenleri. Bu insanı muhafazakâr yapar mı, evet yapar. Herkesin kendince edindiği bilgi ve görüş açısıyla korunmaya ve koruma edilmeye muhtaç olanın neden korunması ve koruma edilmesi gerektiği konusunda bir izlek çizdirir. Bir sınıfa has değil, toplumun tamamını ilgilendiren bir şey bu. Birilerinin, elbette toplumu her açıdan kendilerine nazaran şekillendirenlerin emellerine karşı o toplumun bir modülü olduğu halde dışarıda bırakılan kısmı için de kalem sallaması gerek. Mevla’m kimseye hafıza kaybı vermesin, gerçi tarih not düşüyor vakte her şeyi. Bu bazen edebiyatla gerçekleşen bir tarihi yazım biçimi de olabiliyor bu metin üzere. Anne ben muhafazakâr mıyım? “Aşktan kutsal mıdır uygar yasa?”