Mehmet Altan*
Geçen hafta da söylediğim üzere tarih 2023’e adım atınca ben de 2002 yılından çıkıp 2003 yılına konuk oldum.
Toplu bir fotoğraf çekmeye kalkar kalkmaz “ABD’nin Irak’a müdahalesi” yirmi yıl öncesinin en kıymetli olayı olarak ortaya çıktı.
“2003 yılına gelindiğinde Irak’a müdahale edecek askeri koalisyon oluşturuluyordu.
Mart 2003’te koalisyonda 49 ülke vardı. Bu koalisyonda bulunan ülkelerden Birleşik Krallık, Avustralya, Polonya, İspanya, Portekiz ve Danimarka işgal anında Irak’a Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte asker gönderecekti, birtakım ülkelerse Bağdat ele geçirildikten sonra Irak’a asker göndererek koalisyona takviye olacaklardı.”
***
“Güneyde Kuveyt’i kullanan Amerika Birleşik Devletleri, Irak’ın kuzeyi için de Türkiye’yi kullanmak istemiş; Türkiye Büyük Millet Meclisinde gerçekleşen büyük tartışmalar sonucu 1 Mart tezkeresi geçmemiş ve NATO müttefiki olan Türkiye, bu işgal için topraklarının kullanılmasını reddetmişti.
ABD, Türkiye Büyük Millet Meclisinden aldığı bu yanıt sonrası Kuzey Irak’a 173. Hava İndirme Tugayı’ndan birkaç bin paraşütçü indirmekle yetinmişti.
Oysaki Amerika Birleşik Devletleri’nin temel planı 15 bini aşkın piyadeyi Kuzey Irak’a indirmekti.”
***
Yukarda anlatılanlar askeri ve siyasi tarihi ilgilendiren olaylar… Ancak o yıl “gazeteciliği” de çok ilgilendiren bir öteki olay yaşandı…
Yeni bir kavram literatüre girdi: “İliştirilmiş gazeteci” kavramı.
1 Mart Tezkere süreci, medyada harikulade bir “iliştirilmiş gazeteci” polemiğine yol açtı…
Neydi iliştirilmiş gazetecilik?
“İliştirilmiş gazetecilik ya da embedded gazetecilik, savaş ve sıcak çatışma alanlarında, çatışmanın bir tarafındaki askerlerle bir arada hareket eden ve savaşı onların açısından görüp yansıtan muhabirler için kullanılan tabirdir.”
***
2003’teki “iliştirilmiş gazeteci” polemiğinin ayrıntılarına girmeyeceğim…
“Kim kime ne dedi, kim neyi savundu, kim ‘iliştirilmiş’ kim değil” bunlar ufak bir araştırmayla bile ortaya anında dökülüyor…
Sadece mevzuya ait akademik bir araştırmadan çerçeveyi aktarmakla yetineceğim:
“İliştirilmiş gazetecilik II. Körfez Savaşı olarak isimlendirebileceğimiz ABD’nin 2003 yılında Irak’ı işgalinin akabinde Irak’ta uygulamaya sokulan bir gazetecilik stratejisidir.
Her ne kadar evvelki savaşlarda emsal stratejiler kullanılmışsa da bu gazetecilik pratiğinin en aktif kullanım formu bu savaşta gerçekleşmiştir. Bu sistemde öncelikli maksat enformasyonun denetim altına alınmasıdır.
İliştirilmiş gazetecilik uygulaması birtakım açılardan (habere yakın olma, askerler üzerinde kontrol uygulayabilme, cepheden haber geçebilme talihi, vb.) daha faal bir gazetecilik yapılabilmesine imkan sağlarken, bilhassa de Amerikan emperyalizmine karşı tereddütlü ve edilgen tutumu nedeniyle sıklıkla eleştirilen bir gazetecilik pratiği olarak kabul edilmektedir.”
***
“Özellikle cephede ‘iliştirilmiş gazeteci’ olarak misyon yapan muhabirler, mevzuya çoklukla olumlu istikametlerinden yaklaşıp, hem basın ortamındaki başka aksilikleri da gündeme getirip, kendilerinin ‘suçlu yahut alet edilen’ bir pozisyonda olmadıklarının altını net bir biçimde çizmektedirler.
Bu gazeteciler iliştirilmiş gazetecilerin pek çok gerçeği kamuoyuna ilettiklerinden de dem vurarak bu uygulamanın faydalarına işaret etmektedirler.
Diğer taraftan pek çok gazeteci ve akademisyen ise muhabirlerle askerler arasındaki ‘yakın ve tartışılabilir’ ilişkiye dikkat çekmekte ve muhabirlerin çoklukla Amerikan askerleriyle bir özdeşleşme yaşayarak, haberle ortalarında olması gereken ‘normal’ mesafenin çoklukla ihlal edildiğine dikkat çekmektedir.
Ayrıca imzalatılan mukavelelerin de basın özgürlüğü açısından kabul edilemez bir sansür sistemi olduğuna da dikkat çeken hususun muhalifleri, bu uygulama ile birlikte Amerikan emperyalizminin basın üzerindeki tesirinin daha da pekiştiğini ileri sürmektedirler.” (Öğr. Gör. Dr. Emel Arık- Akdeniz Üniversitesi Bağlantı Fakültesi- Akdeniz İletişim dergisi)
***
“İliştirilmiş gazeteciler” terimi, savaş ve sıcak çatışma alanlarında, çatışmanın bir tarafındaki askerlerle bir arada hareket eden ve savaşı onların açısından görüp yansıtan muhabirler için kullanılan bir terim….
Savaşla ilgili bir kavram aslında… Fakat günümüz Türkiye’sinde biz öteki tür “iliştirilmiş gazeteciler” gördük.
15 Temmuz sonrası tüm çirkinlikleriyle “paraya ve iktidara iliştirilmiş” bir gazeteciler kümesiyle karşılaştık…
Bunlar siyaseti “savaş”, yandaşı oldukları gücü de “ordu” gibi gören, zıtlarını yok etmek isteyen, gerçekleri çarpıtan, palavra söyleyen, rahatlıkla iftira atan ve parayı hayatlarının pusulası yapan bir küme.
Gazeteciliği tümden bir yana bırakmışlar… Gerçeği yok sayıyorlar, o kadar yok sayıyorlar ki palavralarını bir gerçeğin ardına saklamaya bile çalışmıyorlar… Yalnızca palavra söylüyorlar ve bunu daima birlikte yapıyorlar.
Merak ettim, sanki ilerde basın tarihi “15 Temmuz Medyası”nı yazarken bu güruh için nasıl bir sıfat kullanacak?
Çıkara, paraya, pula, çakma statüye “iliştirilmiş” mi denecek?
Çünkü baktığınızda bunlar sadece “paraya iliştirilmiş” gözüküyorlar.
P24’ten alınmıştır.