Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Lideri Nazmi Alım, Cemiyet’in 77’nci kuruluş yıl dönümü ve 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü münasebetiyle açıklama yaptı.
Bilgin açıklamasında; Gazeteciler Cemiyeti’nin Avrupa Birliği takviyesiyle yürüttüğü Demokrasi İçin Medya/Medya İçin Demokrasi Projesi kapsamında hazırlanan 2022 yılı Medya İzleme Raporu ve Mesleksel Memnuniyet Araştırmasının ön sonuçlarını da duyurdu.
Mesleki Memnuniyet Araştırmasının 331 gazetecinin iştirakiyle yapıldığını ve yılın en kapsamlı alan araştırması olarak çok çarpıcı sonuçlar ortaya koyduğunu söyleyen Alım, şunları aktardı:
“Bugün 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü. Yani bizim iş kanunumuzun yayınlandığı günün yıl dönümü. Ne acıdır ki bugün bu kanun uygulanmıyor. Karşı karşıya kaldığımız ataklar ve cezalar yetmezmiş üzere meslektaşlarımız yasa dışı çalıştırılıyor ve sefalet fiyatlarıyla geçinmeye çalışıyor. Biz gazetecilere reva görülen çağdışı baskılar ve köle üzere çalışma tertibi tüm toplumu çölleştiriyor.
“GAZETECİLERİN YÜZDE 61’İ HABERLERİ NEDENİYLE TEHDİT EDİLDİ”
Geride bıraktığımız yıl basın özgürlüğü açısından maalesef son derece karanlık bir yıldı. Gazetecilere 40’tan fazla atak olayı raporladık, onlarca meslektaşımız mevtle tehdit edildi. 331 gazetecinin vakit ayırıp katkı sunduğu Mesleksel Memnuniyet Araştırması sonuçlarına nazaran, gazetecilerin yüzde 61’i haberleri nedeniyle tehdit edildi. Mahallî basındaki meslektaşlarımız en ağır tehditlere ve akınlara uğruyor.
Bu taarruzlar önlenmedi, siyasetçiler gazetecileri maksat göstermeye devam etti, gazetecilerin açtığı davalar, hata duyuruları sonuçsuz kaldı. Bu türlü olunca saldırganların cesaretlenmesi kaçınılmazdır. Ve maalesef Kocaeli’de meslektaşımız Güngör Arslan gazetesinde kurşunlanarak öldürüldü. Savcılık, gazeteci Arslan’ın susturulmak hedefiyle öldürüldüğünü iddianameye yazdı. Gazetecilere taarruzların önlenmesi için tesirli, caydırıcı yasal tedbirlere muhtaçlık var fakat gazetecileri korumak yerine gazetecileri cezalandıracak bir yasa, sansür yasası yürürlüğe konuldu.”
GAZETECİLİK FAALİYETLERİ NEDENİYLE…
Gazeteciler sıklıkla ya toplumsal olayları, sokak aksiyonlarını takip ettikleri sırada ya da haklarında açılan soruşturmalar nedeniyle gözaltına alındı. 2022 boyunca Türkiye’de gözaltına alınan gazeteci, basın çalışanı ve yayıncı sayısı en az 78 oldu.
Gazetecilerin iktidar siyasetlerine karşı protesto haklarını kullananların hareketlerini takip ettikleri sırada, çekim yapmalarının engellenmesi ya da olay yerinden uzaklaştırılmaları sırasında gözaltına alındığını görüyoruz.
Yıl içinde 40 gazeteci değişen müddetlerde mahpus cezalarına çarptırıldı. Araştırmamıza katılan gazeteciler de işlerini yapmalarına pürüz olan, oto-sansüre neden olan yasal uygulamalarla ilgili bilgiler verdi. Buna nazaran, gazetecilerin üçte birinden fazlası (yüzde 33,2) gazetecilik faaliyetleri nedeniyle yargılandığını ya da gözaltına alındığını belirtti. Yaptığı haberler nedeniyle suçlanma ya da yargılanma derdi taşımayan gazetecilerin oranı ise yalnızca yüzde 15,8 oldu.
İŞLERİYLE İLGİLİ GELECEK DERDİ: YÜZDE 88,4
Araştırmamızın sonuçlarına nazaran gazetecilerin yalnızca üçte biri Basın İş Kanunu çerçevesinde çalıştırılıyor. Gazeteciler şiddet, sansür ve oto-sansür ortamında günlük yasal çalışma mühletinin üzerinde yer yer 13 saati aşan mesailerle vazife yapmak zorunda kalıyor.
Araştırma sonuçlarına nazaran gazetecilerin yalnızca yüzde 46,8’i yasal çalışma mühleti olan 8 saat ve altında çalıştığını beliriyor. Yani gazetecilerin yarıdan fazlası yasal mühletin üzerinde çalışıyor. Bu ağır çalışma içinde fiyatlar ise sefalet seviyesinde.
Gazeteci maaşları
Aralık 2022 itibariyle gazetecilerin yüzde 38,1’i yani üçte birinden fazlası taban fiyat ve altında maaş alıyor. Gazetecilerin yüzde 82,2’si 10 bin TL altındaki fiyatlarla geçinmeye çalışıyor. Gazetecilerin yalnızca üçte biri (yüzde 32,3) bir medya kuruluşunda Basın İş Kanunu kapsamında çalışıyor. Basın İş Kanunu dışında istihdam edilen gazetecilerin oranı ise yüzde 19,6. Gazetecilerin beşte biri (yüzde 20,5) ise serbest/freelance gazetecilik yapıyor.
2021’de yüzde 6,6 olarak tespit edilen işsizlik oranı ise 2022’de arttı ve yüzde 7,9 oldu. İşleriyle ilgili gelecek telaşı duyduğunu belirten gazetecilerin oranı ise yüzde 88,4 olarak tespit edildi. En çok telaş duyulan bahis tertipli ve tatmin edici fiyat alamama oldu. Gazetecilerin yüzde 45,7’si seçme bahtı olsa öncelikli olarak iş teminatını tercih edeceğini belirtmiş, 40,4’ü ise yüksek fiyatı tercih edeceğini belirtmiştir.
.
“KAMU NEDEN EN ÇOK TURKUVAZ MEDYA GRUBU’NU TERCİH EDİYOR”
“Medya İçin Demokrasi Medya İzleme 2022-1 Raporu, Mesleksel Memnuniyet Araştırması’nın yanı sıra RTÜK ve BİK uygulamalarıyla ilgili bilgileri de içeriyor. Bulgular, Türkiye’de şeffaf olmayan medya sahipliğinin yayın siyasetlerini belirlediğini, iktidar yanlısı medyanın reklam gelirleriyle kayırılırken eleştirel yayıncıların cezalarla boğuştuğunu ortaya koydu.
2022’de RTÜK en çok cezayı 2021’de olduğu üzere Halk TV’ye verdi. Halk TV’ye 23 defa ceza kesen RTÜK, Tele 1’e 16, KRT TV’ye 6, Fox TV’ye 5 sefer ceza verdi. Vakit zaman eleştirel yaklaşıma ekranlarını açan Habertürk’e 2 ve Show TV’ye de 1 kere ceza verildi.
Son toplantısı hariç olmak üzere RTÜK’ün yıl boyunca 13 yaygın televizyona verdiği toplam ceza ölçüsü 16 milyon 692 bin 950 oldu. Bu ölçünün yüzde 66,4’ü, yani 11 milyon 83 bin lirası eleştirel dört televizyona, Halk TV, Tele 1, KRT ve Fox TV’ye verildi.
Peki bu ceza alan kanallara kamu bankaları ya da devletin atadığı isimlerin vazife yaptığı kamu şirketleri ne kadar reklam verdi dersiniz? Sıfır. Hiç kamu reklamı alamadı bu dört kanal. Aşağıdaki tabloda RTÜK’ün 2022’de ceza verdiği kanallar ve kamu reklamı müddetleri yer alıyor.”
| Kanal ismi | 2022 RTÜK cezası sayısı | 2022 yılı kamu reklamı mühleti /saniye |
| Halk TV | 23 | 0 |
| Tele 1 | 16 | 0 |
| KRT | 6 | 0 |
| Fox TV | 5 | 0 |
| TGRT Haber | 2 | 190.208 |
| Show TV | 1 | 64.129 |
| ATV | 1 | 431.879 |
| TV 8 | 1 | 227.020 |
| Kanal D | 1 | 253.933 |
| Star TV | 1 | 308.279 |
| Beyaz TV | 1 | 287.989 |
Kamu bankaları ve kamu yönetimindeki şirketler neden en çok Turkuvaz Medya Grubu’nun televizyonu ATV’yi tercih ediyor? İktidarı çok destekleyene çok reklam, az destekleyen az reklam, eleştirene hiç reklam vermeme siyaseti değişmek zorundadır.
“BU ŞARTLAR ALTINDA MESLEĞİMİZİ NASIL YAPALIM”
Gazeteciler sefalet fiyatlarıyla, 13 saati aşan mesailerle, basın iş kanunu kapsamı dışında çalıştırılıyor ve tehditlere, akınlara, engellemelere uğruyor. Sansür ve oto-sansür kıskacında yazdıkları haberler için suçlanma ve yargılanma derdi taşıyor. İş garantisi kaygısı yüksek, fiyatlar ise en düşük düzeyde.
Bu şartlar altında mesleğimizi nasıl yapalım, basın bayramını nasıl kutlayalım? 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nü bir ortaya gelmek, örgütlenmek için haklarımızı elde edebilmek gayesiyle dayanışmak için bir fırsata çevirelim. Meslek örgütlerimizi, sendikalarımızı güçlendirelim.”
Bilgin, izleme raporu ve araştırmanın detaylı sonuçlarının mart ayında yayınlanacağını bildirdi.
Gazeteciler Cemiyeti’nin Avrupa Birliği finansmanıyla yürüttüğü Demokrasi için Medya/ Medya için Demokrasi Projesi medya izleme raporlarına ve araştırma raporlarına Gazeteciler Cemiyeti’nin internet sitesi www.gc-tr.org ve M4D Projesi’nin internet sitesi www.media4democracy.org üzerinden erişilebilir.